Hiện Pháp Lạc Trú

Một thời, Tôn giả Sàriputta (Xá-lợi-phất) và Tôn giả Mahà Kotthika trú ở Bàrànasi (Ba-la-nại), tại Isipatana (Chư Thiên đọa xứ), vườn Lộc Uyển.

Rồi Tôn giả Mahà Kotthika, vào buổi chiều, từ Thiền tịnh đứng dậy, đi đến Tôn giả Sàriputta... thưa như sau:

- Thưa Hiền giả Sàriputta, những pháp gì Tỷ-kheo giữ giới cần phải như lý tác ý?

- Này Hiền giả Kotthika, Tỷ-kheo giữ giới cần phải như lý tác ý năm thủ uẩn là vô thường, khổ, bệnh hoạn, ung nhọt, mũi tên, bất hạnh, ốm đau, người lạ, hủy hoại, rỗng không, vô ngã.

Thế nào là năm? Tức là sắc thủ uẩn, thọ thủ uẩn, tưởng thủ uẩn, hành thủ uẩn, thức thủ uẩn. Này Hiền giả Kotthika, vị Tỷ-kheo giữ giới cần phải như lý tác ý năm thủ uẩn là vô thường, khổ, bệnh hoạn, ung nhọt, mũi tên, bất hạnh, ốm đau, người lạ, hủy hoại, rỗng không, vô ngã.

Này Hiền giả, sự kiện này xảy ra: Tỷ-kheo giữ giới do như tác ý năm thủ uẩn này là vô thường... vô ngã, có thể chứng được quả Dự lưu.

- Với Tỷ-kheo đã chứng quả Dự lưu, này Hiền giả Sàriputta, những pháp gì cần phải như lý tác ý?

- Với Tỷ-kheo đã chứng quả Dự lưu, này Hiền giả Kotthika, cần phải như lý tác ý năm thủ uẩn này là vô thường... vô ngã. Sự kiện này có thể xảy ra, này Hiền giả, Tỷ-kheo Dự lưu, do như lý tác ý năm thủ uẩn này là vô thường... vô ngã, có thể chứng được quả Nhứt lai.

- Nhưng Tỷ-kheo Nhứt lai, này Hiền giả Sàriputta, phải như lý tác ý các pháp gì?

- Tỷ-kheo Nhứt lai, này Hiền giả Kotthika, phải như lý tác ý năm thủ uẩn này là vô thường... vô ngã. Sự kiện này có thể xảy ra, này Hiền giả, Tỷ-kheo Nhứt lai, do như lý tác ý năm thủ uẩn này là vô thường... vô ngã, có thể chứng được quả Bất lai.

- Nhưng Tỷ-kheo Bất lai, này Hiền giả Sàriputta, cần phải như lý tác ý những pháp gì?

- Tỷ-kheo Bất lai, này Hiền giả Kotthika, cần phải như lý tác ý năm thủ uẩn này là vô thường... vô ngã. Sự kiện này có thể xảy ra, này Hiền giả, Tỷ-kheo Bất lai, do như lý tác ý năm thủ uẩn này là vô thường... vô ngã, có thể chứng được quả A-la-hán.

- Nhưng vị A-la-hán, này Hiền giả Sàriputta, cần phải như lý tác ý các pháp gì?

- Vị A-la-hán, này Hiền giả Kotthika, cần phải như lý tác ý năm thủ uẩn này là vô thường, khổ, bệnh hoạn, ung nhọt, mũi tên, bất hạnh, ốm đau, người lạ, hủy hoại, rỗng không, vô ngã.

Với vị A-la-hán, này Hiền giả, không có gì phải làm nữa, hay không có phải thêm gì nữa trong công việc làm. Nhưng sự tu tập, làm cho sung mãn những pháp này sẽ đưa đến hiện tại lạc trú và chánh niệm tỉnh giác.

(Kinh Vị Giữ Giới, Thiên Uẩn, Tương Ưng Bộ - HT. Minh Châu dịch Việt)

PTS: S, iii, 167

Ekaṃ samayaṃ āyasmā sāriputto āyasmā ca mahākoṭṭhito [Mahā koṭṭhīko - machasaṃ], bārāṇasiyaṃ viharanti isipatane migadāye. Atha kho āyasmā mahākoṭṭhito - sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenāyasmā sāriputto tenupasaṃkami, upasaṃkamitvā āyasmatā sāriputtena saddhiṃ sammodi, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā mahākoṭṭhato āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca: "sīlavatā āvuso sāriputta, bhikkhunā katame dhammā yoniso manasikātabbā"ti.

Sīlavatāvuso koṭṭhita, bhikkhunā pañcupādānakkhandhā aniccato dukkhato rogato gaṇḍato sallato aghato ābādhato parato palokato suññato anattato yoniso manasikātabbā. Katame pañca, seyyathīdaṃ: rūpupādānakkhandho vedanupādānakkhandho saññupādānakkhandho saṅkhārupādānakkhandho viññāṇupādānakkhandho sīlavatāvuso koṭṭhita, bhikkhunā ime pañcupādānakkhandhā aniccato dukkhato yoniso manasi karonto sotapattiphalaṃ sacchikareyyāti. Anattato yeniso manasi karonto sotāpattiphalaṃ sacchikareyyāti ṭhānaṃ kho panetaṃ āvuso, vijjati yaṃ sīlaṃ bhikkhu ime pañcupādānakkhandhe aniccato dukkhato yoniso manasi karonto sotāpattiphalaṃ sacchikareyyāti anattato yoniso mananasi karonto sotāpatiphalaṃ sacchikareyyāti.

Sotāpannena panāvuso sāriputta, bhikkhunā katame dhammā yoniso manasikātabbāti.

Sotaṃpannena'pi kho āvuso koṭṭhita, bhikkhunā ime pañcupādānakkhandhā aniccato dukkhato yoniso manasi karonto sotapattiphalaṃ sacchikareyyāti. Anattato yoniso manasikātabbo, ṭhānaṃ kho panetaṃ āvuso, vijjati yaṃ sotāpanno bhikkhu ime pañcupādānakkhandhe aniccato dukkhato yoniso manasi karonto sotāpattiphalaṃ sacchikareyyāti anattato yoniso mananasi karonto sakadāgāmīphalaṃ sacchikareyyāti.

Sakadāgāminā panāvuso sāriputta, bhikkhunā katame dhammā yoniso manasikātabbāti.

Sakadāgāmināpi kho āvuso koṭṭhita, bhikkhunā ime pañcupādānakkhandhā aniccato dukkhato yoniso manasi karonto sotapattiphalaṃ sacchikareyyāti. Anattato yeniso manasikātabbo, ṭhānaṃ kho panetaṃ āvuso, vijjati yaṃ sakadāgāmi bhikkhu ime pañcupādānakkhandhe aniccato dukkhato yoniso manasi karonto sotāpattiphalaṃ sacchikareyyāti anattato yoniso mananasi karonto anāgāmiphalaṃ sacchikareyyāti.

Anāgāminā panāvuso sāriputta, bhikkhunā katame dhammā yoniso manasikātabbāti? Anāgāmināpi kho āvuso koṭṭhita, bhikkhunā ime pañcupādānakkhandhā aniccato dukkhato yoniso manasi karonto sotapattiphalaṃ sacchikareyyāti. Anattato yeniso manasikātabbo, ṭhānaṃ kho panetaṃ āvuso, vijjati yaṃ anāgāmī bhikkhu ime pañcupādānakkhandhe aniccato dukkhato yoniso manasi karonto sotāpattiphalaṃ sacchikareyyāti anattato yoniso mananasi karonto arahattaphalaṃ [Arahattaṃ - machasaṃ, syā] sacchikareyyāti.

Arahatā panāvuso sāriputta, katame dhammā yoniso manasikātabbāti.

Arahatā'pi kho āvuso koṭṭhita, bhikkhunā ime pañcupādānakkhandhā aniccato dukkhato rogāto ghaṇaḍato sallato aghato ābādhato parato palokato suññato anattato yoniso manasikātabbo, natthi kho āvuso, arahato uttariṃ karaṇīyaṃ, katassasa vā paticayo [Paṭiccayo - syā, PTS] api ca ime dhammā bhāvitā bahulīkatā diṭṭhadhammasukhavihāraya ceva saṃvattanti satisampajaññāya cāti.

(Sīlavanta suttaṃ, Khandhakavagga, Saṃyuttanikāya, Suttantapiṭaka)

Silavant Sutta: Virtuous

translated from the Pali by Thanissaro Bhikkhu © 1998

On one occasion Ven. Sariputta & Ven. Maha Kotthita were staying near Varanasi in the Deer Park at Isipatana. Then Ven. Maha Kotthita, emerging from seclusion in the late afternoon, went to Ven. Sariputta and, on arrival, exchanged courteous greetings with him. After an exchange of friendly greetings & courtesies, he sat to one side. As he was sitting there, he said to Ven. Sariputta, "Sariputta my friend, which things should a virtuous monk attend to in an appropriate way?"

"A virtuous monk, Kotthita my friend, should attend in an appropriate way to the five clinging-aggregates as inconstant, stressful, a disease, a cancer, an arrow, painful, an affliction, alien, a dissolution, an emptiness, not-self. Which five? Form as a clinging-aggregate, feeling... perception... fabrications... consciousness as a clinging-aggregate. A virtuous monk should attend in an appropriate way to these five clinging-aggregates as inconstant, stressful, a disease, a cancer, an arrow, painful, an affliction, alien, a dissolution, an emptiness, not-self. For it is possible that a virtuous monk, attending in an appropriate way to these five clinging-aggregates as inconstant... not-self, would realize the fruit of stream-entry."

"Then which things should a monk who has attained stream-entry attend to in an appropriate way?"

"A monk who has attained stream-entry should attend in an appropriate way to these five clinging-aggregates as inconstant, stressful, a disease, a cancer, an arrow, painful, an affliction, alien, a dissolution, an emptiness, not-self. For it is possible that a monk who has attained stream-entry, attending in an appropriate way to these five clinging-aggregates as inconstant... not-self, would realize the fruit of once-returning."

"Then which things should a monk who has attained once-returning attend to in an appropriate way?"

"A monk who has attained once-returning should attend in an appropriate way to these five clinging-aggregates as inconstant, stressful, a disease, a cancer, an arrow, painful, an affliction, alien, a dissolution, an emptiness, not-self. For it is possible that a monk who has attained once-returning, attending in an appropriate way to these five clinging-aggregates as inconstant... not-self, would realize the fruit of non-returning."

"Then which things should a monk who has attained non-returning attend to in an appropriate way?"

"A monk who has attained non-returning should attend in an appropriate way to these five clinging-aggregates as inconstant, stressful, a disease, a cancer, an arrow, painful, an affliction, alien, a dissolution, an emptiness, not-self. For it is possible that a monk who has attained non-returning, attending in an appropriate way to these five clinging-aggregates as inconstant... not-self, would realize the fruit of arahantship."

"Then which things should an arahant attend to in an appropriate way?"

"An arahant should attend in an appropriate way to these five clinging-aggregates as inconstant, stressful, a disease, a cancer, an arrow, painful, an affliction, alien, a dissolution, an emptiness, not-self. Although, for an arahant, there is nothing further to do, and nothing to add to what has been done, still these things — when developed & pursued — lead both to a pleasant abiding in the here-&-now and to mindfulness & alertness."

P/s: Thành ngữ: “diṭṭhadhammasukhavihāra”, dịch nghĩa là Hiện pháp lạc trú, Hiện tại lạc trú,  hay Sống an lạc trong hiện tại.

Theo từ điển Pali-Việt của TL. Bửu Chơn:

[Diṭṭha (pp. của passati) thấy. nt. trông thấy. Diṭṭhadhamma m. đời hiện tại. adj. người được giác ngộ đến mục tiêu cuối cùng.]

* Đối với bậc Thánh A-ra-hán, là người đã được giác ngộ đến mục tiêu cuối cùng, đã đoạn tận phiền não khổ đau, đã buông gánh nặng xuống, việc cần làm đã làm xong, không còn trở lui đời sống này nữa, nên vị ấy sống an lạc trong đời sống hàng ngày vì không còn bị lậu hoặc chi phối, chỉ thỉnh thoảng còn cảm thọ khổ về thân vì còn mang cái thân ngũ uẩn thô trược này. Nên Diṭṭhadhamma mang nghĩa thứ 2 ở trên.

* Còn đối với hành giả phàm phu chưa bước vào dòng Thánh, Diṭṭhadhamma mang nghĩa thứ nhất. Hành giả phàm phu lấy việc thấy Pháp để  nuôi dưỡng sự an lạc trong đời sống tu tập giải thoát khổ hàng ngày, có thể gọi là nếm được hương vị hạnh phúc an lạc do thực hành Pháp của Đức Phật đã để lại; hương vị của Giới, của Định và của Tuệ. Hiểu thành ngữ đó một cách thô thiển là: Sống an lạc sau khi đã thấy và đã biết rõ Pháp Phật. (Ngày nay có cả một rừng rậm pháp, thật không dễ để phân biệt đâu là Pháp Phật đâu là "pháp" nói chung!). Muốn được an vui trong cuộc sống thì tất cả hành giả là vị giữ giới, là bậc Thánh thứ nhất, bậc Thánh thứ nhì, bậc Thánh thứ ba, ngay cả bậc Thánh A-ra-hán đều cần phải như lý tác ý năm thủ uẩn (ngũ uẩn chấp thủ) là vô thường, khổ, bệnh hoạn, ung nhọt, mũi tên, bất hạnh, ốm đau, người lạ, hủy hoại, rỗng không, vô ngã.

**TP.PA st